Rak jelita grubego jest drugim najczęściej występującym nowotworem złośliwym w Polsce. Uważany jest za jeden z bardziej podstępnych nowotworów. Pierwsze jego objawy często umykają naszej uwadze. Są one niespecyficzne i w większości przypadków przypominają powszechne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Wcześnie przeprowadzone badanie przesiewowe pozwala wykryć nowotwór w jego wczesnym stadium, dając bardzo duże szanse na jego wyleczenie.

Nowotwory złośliwe od bardzo dawna stanowią poważny problem zdrowotny. Szacuje się, iż blisko połowa populacji mężczyzn i ponad jedna trzecia populacji kobiet zachoruje na nowotwór w ciągu swojego życia. Chorują na nie głównie ludzie starsi – 70% zachorowań u mężczyzn i 60% u kobiet następuje po 60. roku życia. Światowa Organizacja Zdrowia uważa, że zapadalność na choroby nowotworowe znacznie się zwiększy wraz z upływem kolejnych lat. Głównym powodem tego zjawiska jest wzrost liczby ludności, starzenie się społeczeństw oraz niekorzystne postawy antyzdrowotne np.: palenie tytoniu, nadmierne spożywanie alkoholu, niewłaściwe żywienie.

Nowotwór to nieprawidłowo rozrastająca się tkanka powstająca w wyniku niekontrolowanego podziału komórek. W prawidłowym cyklu komórkowym obumarła komórka zastępowana jest komórką tego samego rodzaju, aby zachować ciągłość wykonywanych przez nią funkcji, jednak nie w tym przypadku. W przypadku zmian nowotworowych, organizm traci nadzór nad przebiegiem namnażania się komórek w wyniku mutacji różnych genów. Komórki nowotworowe powstają z powodu nieodwracalnych zmian w funkcjonowaniu genów w wyniku uszkodzenia DNA czyli mutacji – trwałej zmiany w materiale genetycznym. Jeśli dojdzie do nieograniczonego podziału komórek, spowoduje to powstanie całej masy tkankowej, czyli nowotworu. Proces powstania tych zmian nazywany jest karcinogenezą. Utrata kontaktu komórek z podłożem, na którym się znajdują, doprowadza do tworzenia przerzutów.

Z prognoz opracowanych przez European Cancer Information System (ECIS) wynika, że w 2020 roku w Polsce na raka mogło zachorować ok. 196 tys. osób, a około 118 tys. osób umarło wskutek choroby nowotworowej. Obserwowany obecnie wzrost liczby zachorowań jest wynikiem zmian demograficznych, jak i skutkiem narażenia na czynniki ryzyka, szczególnie wynikające ze zmian cywilizacyjnych. Wiek i płeć różnicują zachorowalność i umieralność. Starzenie się społeczeństwa i wydłużenie ekspozycji na karcinogeny, do których należą m.in. dym tytoniowy, zakażenia i skażenia środowiska, zanieczyszczenie powietrza i smog, nieodpowiednia dieta, otyłość, spożywanie alkoholu, brak aktywności fizycznej, ryzykowne zachowania seksualne oraz czynniki zawodowe, jest powodem wzrostu liczby zachorowań i zgonów na nowotwory.

Nowotwory złośliwe stanowią drugą przyczynę zgonów. Z dostępnych danych wynika, że w 2018 roku odpowiadały za jedną czwartą zgonów mężczyzn i kobiet. Udział poszczególnych umiejscowień i typów nowotworów w zgonach zmienia się z czasem i jest zależny od płci. Szacuje się, iż blisko połowa populacji mężczyzn i ponad jedna trzecia populacji kobiet zachoruje na nowotwór w ciągu swojego życia. Nowotwory jelita grubego i odbytu w skali światowej stanowią trzeci pod względem częstości występowania nowotwór u mężczyzn oraz drugi u kobiet. Są odpowiedzialne na świecie za 8% zgonów nowotworowych, co stanowi czwartą najczęstszą nowotworową przyczynę zgonu na świecie Nowotwory złośliwe stanowią narastający problem zdrowotny, społeczny i ekonomiczny także polskiego społeczeństwa, przede wszystkim u osób w przedziale wiekowym 25–64 lat, a więc w wieku aktywności zawodowej. W Polsce od prawie trzech dekad obserwuje się wzrost liczby zachorowań (tj.: 4-krotny u mężczyzn i ok. 3-krotny u kobiet) oraz liczby zgonów (tj.: 6-krotny w populacji mężczyzn i 4-krotny w populacji kobiet). Do najczęściej rozpoznawalnych nowotworów należą: rak płuca, rak jelita grubego, rak piersi oraz rak prostaty. Wśród nich nowotworem o największej dynamice wzrostu jest rak jelita grubego. W populacji polskiej nowotwory jelita grubego i odbytu zajmują trzecie miejsce pod względem częstości występowania. Nowotwór jelita grubego rozwija się powoli. Zazwyczaj proces ten trwa kilkanaście lat. Bazą rozwoju są polipy wrastające do wnętrza jelita, składające się z niekorzystnie zmienionych komórek nabłonka jelita grubego. Nadmierny rozrost tych komórek i kolejne niekorzystne zmiany na poziomie genetycznym przyczyniają się do rozwoju zmiany nowotworowej. W konsekwencji rak jelita grubego rozwija się beż wzbudzania w nas jakichkolwiek podejrzeń. Objawy sugerujące wystąpienie raka pojawiają się, gdy proces chorobowy osiągnie zaawansowaną fazę. Objawy późne są objawami zaawansowanego procesu nowotworowego, tj.: postępująca utrata masy ciała, brak apetytu, gorączka, znużenie i osłabienie.

Analizując epidemiologię nowotworów w Polsce, należy podkreślić, że liczba zgonów na raka w naszym kraju zwiększa się dla obu płci, lecz znacznie szybciej w populacji mężczyzn i jest nadal wyższa w porównaniu do średniej dla krajów Unii Europejskiej. Głównie spowodowane jest to niskim poziomem świadomości na temat metod wczesnego wykrywania i rozpoznawania raka. Postęp we wczesnym rozpoznawaniu raka możliwy jest dzięki scryningowi czyli badaniom przesiewowym. Przeznaczone są one dla osób zdrowych, nie zgłaszających żadnych niepokojących objawów, a które z racji przekroczenia odpowiedniego wieku znalazły się w grupie ryzyka zachorowania na określony typ nowotworu.

Optymistycznym zjawiskiem jest fakt, iż w dobie łatwego dostępu do środków masowego przekazu, w społeczeństwie wzrasta znajomość znaczenia pojęć takich jak rak, badanie przesiewowe, onkologia, chemioterapia i radioterapia. Nie każdy jednak zdaje sobie sprawę z tego jak przebiega i na czym polega leczenie choroby nowotworowej. Istotnym jest więc uświadamianie społeczeństwa nie tylko o epidemiologii i etiologii nowotworów, ale również o metodach wczesnego ich wykrycia czyli badaniach przesiewowych. Pamiętajmy, że Światowa Organizacja Zdrowia podaje, iż jedną trzecią nowotworów można wyleczyć, jednej trzeciej zapobiec, a w jednej trzeciej polepszyć jakość życia!

mgr piel. Małgorzata Mazur
spec. pielęgniarstwa onkologicznego

Dzienny Oddział Chemioterapii Onkologicznej
ZOZ Sucha Beskidzka

Prognozuje się, że w do 2028 r. liczba Małopolan zmagających się z nowotworem złośliwym jelita grubego i odbytnicy zwiększy się aż o 15% . Każdego roku 30 kolejnych Małopolan usłyszy tą diagnozę. Jaką masz pewność, że nie będziesz to Ty lub bliska Ci osoba? Weź udział w bezpłatnych badaniach przesiewowych i zyskaj pewność!

Szczegółowe informacje na stronie internetowej projektu: KOLONOSKOPIA PRO LIFE +

oraz pod numerem telefonu 668-312-904 (poniedziałek, czwartek, piątek w godz. 15:30-18:00

Zespół Opieki Zdrowotnej w Suchej Beskidzkiej realizuje projekt
pn. Pro Life+ Program profilaktyki raka jelita grubego dla osób z terenu powiatu suskiego, wadowickiego i oświęcimskiego
w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020, 8 Oś Priorytetowa Rynek Pracy, Działanie 8.6 Wsparcie na rzecz wydłużenia aktywności zawodowej, Poddziałanie 8.6.2 Programy zdrowotne przy finansowaniu z Europejskiego Funduszu Społecznego.

Literatura:

Alberts S., Citrin D., Rodriguez-Bigas M.: Nowotwory okrężnicy, odbytnicy i odbytu. [W:] Pazdur R., Wagman L. Camphausen K., Hoskins W.: Nowotwory złośliwe – postępowanie wielodyscyplinarne, leczenie systemowe, chirurgia, radioterapia. Czelej, Lublin 2012

Berner A., Piekarski J.: Rak jelita grubego. [W:] Kordek R., Jassem J., Krzakowski M., Jeziorski. A.: Onkologia Podręcznik dla studentów i lekarzy. Medical Press, Gdańsk 2013

Kusińska R.: Epidemiologia nowotworów. [W:] Kordek. R, Jassem. J., Krzakowski. M.: Onkologia podręcznik dla studentów i lekarzy. Medical Press, Gdańsk 2013

Potrykowska A., Strzelecki Z., Szymborski J., Witkowski J.: Zachorowalność i umieralność na nowotwory a sytuacja demograficzna Polski. Warszawa 2014

Krajowy Rejestr Nowotworów: Jelito grube.

Krajowy Rejestr Nowotworów: Nowotwory jelita grubego.

art. partnerski