W czwartek, 25 kwietnia 2025 roku, w Brzezince odbyły się uroczystości z okazji Dnia Pamięci o Wysiedlonych. To właśnie tutaj, 84 lata temu, rozpoczęła się jedna z największych akcji deportacyjnych na terenie Oświęcimia i okolic. Ofiarami byli mieszkańcy Brzezinki, Babic, Broszkowic, Pław, Harmęż, Rajska i części Oświęcimia.

– Stanęliśmy nieopodal bram wiodących do piekła zgotowanego przez hitlerowskich katów, by dać wyraz naszej pamięci o faktach, które zapisały się dramatycznie w historii naszej gminy – mówiła Weronika Sporysz, dyrektorka Ośrodka Kultury, Sportu i Rekreacji Gminy Oświęcim.

Uroczystość odbyła się przed Tablicami Pamięci, znajdującymi się tuż obok Brama Śmierci w KL Auschwitz II – Birkenau. Wzięły w niej udział delegacje lokalnych władz i instytucji, w tym sekretarz Powiatu Oświęcimskiego Beata Chmielowska oraz radny powiatowy Piotr Śreniawski. Hołd oddali również uczniowie miejscowej szkoły, prezentując wzruszający program artystyczny. Słowo do uczestników skierował proboszcz parafii w Brzezince, ks. Sławomir Szczotka.

Wysiedlenia z 1941 roku – dramat bez precedensu

Wysiedlenia rozpoczęły się wiosną 1941 roku. Niemieccy okupanci wypędzili całe rodziny z domów, przejmując ich majątek. Zebrany materiał budowlany posłużył do wzniesienia baraków i infrastruktury obozu Birkenau. Brzezinka, Pławy i Harmęże zostały całkowicie wyludnione.

Celem niemieckich działań było m.in. utworzenie Strefy Interesów KL Auschwitz, co miało uniemożliwić kontakt więźniów z ludnością cywilną i usunąć świadków zbrodni. Dodatkowo, skonfiskowane tereny przeznaczono na obozowe gospodarstwa rolne.

Zburzono większość domów. Pozostawiono jedynie te budynki, które mogły posłużyć Niemcom. Historycy szacują, że z okolicznych wsi i osiedli wysiedlono łącznie około 10 tysięcy osób. Część z nich trafiła do Generalnego Gubernatorstwa, ale wielu znalazło tymczasowe schronienie w Oświęcimiu i okolicach.

Wysiedlenia z Monowic i IG Farben

Do 1943 roku okupanci wysiedlili także co najmniej 600 osób z Monowic, gdzie rozbudowywano zakłady IG Farben – jeden z symboli niemieckiego przemysłu wojennego i współpracy koncernów z nazistami.