W Budach upamiętniono 90 francuskich Żydówek zamordowanych w 1942 roku przez więźniarki funkcyjne i SS. Fundacja Pobliskie Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau zaprezentowała też unikalny nieśmiertelnik strażnika SS z Auschwitz. W niedzielę, 5 października 2025 roku, w Budach odbyła się uroczystość upamiętniająca ofiary masakry z 1942 roku, w której w ciągu jednej nocy zginęło około 90 francuskich Żydówek – więźniarek karnej kompanii kobiet. Obchody zorganizowała Fundacja Pobliskie Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau. W wydarzeniu wzięli udział przedstawiciele władz lokalnych i regionalnych, konsulowie Niemiec i Austrii, a także delegacje instytucji, organizacji społecznych oraz mieszkańcy Gminy Brzeszcze. Po części oficjalnej uczestnicy zwiedzili historyczną wystawę w budynku, w którym w czasie wojny kwaterowano więźniarki. Tragiczna noc z 5 października 1942 roku W październiku 1942 roku w podobozie Frauen Strafkompanie Bor/Budy doszło do jednej z najbardziej brutalnych zbrodni popełnionych w systemie KL Auschwitz. Niemieckie więźniarki funkcyjne wraz z SS-manami pilnującymi obozu zamordowały około 90 francuskich Żydówek. Kobiety te, uznane przez SS za komunistki, zostały skierowane do karnej kompanii z KL Auschwitz 25 lipca 1942 roku. Zakwaterowano je w dawnej szkole w Budach. W nocy z 5 na 6 października funkcyjne – z Elfriede Schmidt na czele, zwanej „królową siekiery” – wraz z esesmanami dopuściły się bestialskiego mordu, używając pałek, siekier i innych narzędzi. Ciała ofiar wywieziono następnego dnia do krematoriów w KL Birkenau.Śledztwo prowadzone przez obozowe gestapo na polecenie komendanta Rudolfa Hössa zostało umorzone, a dowody zbrodni zniszczono. Pamięć o ofiarach Fundacja Pobliskie Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau przypomina, że do dziś nie udało się ustalić nazwisk wszystkich kobiet zamordowanych w Budach, ani pełnej listy więźniarek tego podobozu. Podczas uroczystości złożono wieńce i zapalono znicze w miejscu upamiętnienia. Uczestnicy oddali hołd ofiarom, a także zapoznali się z nowym eksponatem zaprezentowanym przez Fundację – oryginalnym nieśmiertelnikiem SS z garnizonu KL Auschwitz. Unikalny eksponat w zbiorach Fundacji Po raz pierwszy publicznie pokazano nieśmiertelnik strażnika SS Totenkopf KL Auschwitz, pochodzący ze zbiorów Fundacji. Na cynkowej blasze widnieje napis: „SS T.Stuba. KL Auschwitz 83”. Jak podkreślają badacze, niski numer identyfikacyjny może świadczyć o tym, że jego właściciel służył w Auschwitz od początku istnienia obozu w 1940 roku. Na świecie zachowało się zaledwie kilka lub kilkanaście takich oryginalnych znaków tożsamości, co czyni znalezisko wyjątkowo cennym. Dwa inne egzemplarze znajdują się w zbiorach Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau.